Źródło: http://ziomalstwo.blox.pl/resource/z5568157X.jpg
Źródło: http://bi.gazeta.pl/im/6/5571/z5571516X.jpg
W dwóch następnych postach chciałbym przyblizyć kulisy i przebieg konfliktu pomiędzy Federacją Rosyjską a Gruzją z sierpnia 2008 roku. Najpierw postaram się wyjaśnić przyczyny wybuchu wojny,a następnie zrelacjonować jej przebig i pierwsze reakcje innych państw. Obydwa fragmenty pochodzą z mojego artykułu "Strategiczne następstwa konfliktu gruzińsko-rosyjskiego z rozróżnieniem na wymiar regionalny i globalny".
1. Przyczyny konfliktu - tło historyczne
Wybuch wojny gruzińsko – rosyjskiej 8 sierpnia 2008 roku dla uważnych obserwatorów wydarzeń na tzw. Zakaukaziu lub Kaukazie Południowym nie był kompletnym zaskoczeniem1. Napięcie między Tbilisi a Moskwą narastało od czasu rewolucji róż (2003 rok) czyli od aksamitnej zmiany władzy w Gruzji, na urzędzie prezydenta z Eduarda Szewardnadze na Micheila Saakaszwilego2. Pomimo deklaratywnych zapowiedzi nowego prezydenta o jego szczególnym przywiązaniu do poprawy i ułożenia na nowo stosunków pomiędzy Gruzją a Federacją Rosyjską (taka deklaracja została zapisana w rządowym dokumencie „Strategia polityki zagranicznej 2006-2009”) relacje pomiędzy dwoma państwami z każdym rokiem prezydentury Saakaszwilego wchodziły w kolejną fazę turbulencji3. Koncepcja przywódcy gruzińskiego, zdaje się, była z góry skazana na porażkę. Celem Saakaszwilego było ułożenie partnerskich stosunków między Tbilisi a Moskwą, co Kreml ex catedra odrzucał, traktując swojego południowego sąsiada jako część tzw. bliskiej zagranicy (byłe republiki Związku Radzieckiego), gdzie rosyjski wpływ na wydarzenia jest czymś naturalnym, a polityka tych krajów winna być podporządkowana interesom Moskwy. Zamierzenie prezydenta Gruzji było jak najbardziej słuszne i nawet jego obecni przeciwnicy go nie kwestionują, krytyce natomiast poddawane były często metody, sposoby i środki, za pomocą których miało ono być realizowane. Przywódca Gruzji prowadził swoją politykę częstokroć w sposób nieprzemyślany, nader impulsywny, co przejawiało się przede wszystkim w nadmiernie ostrej i buńczucznej retoryce względem Rosji i zbyt jednostronnym przestawieniu torów gruzińskiej polityki zagranicznej na kurs prozachodni, co w Moskwie jednoznacznie było odbierane jako kurs antyrosyjski.
Na całokształt zdarzeń skutkujących wybuchem konfliktu zbrojnego pomiędzy obydwoma krajami w sierpniu zeszłego roku złożyło się wiele elementów. Były to m.in. zdecydowany sprzeciw Moskwy wobec gruzińskich starań o integrację z Unią Europejską i Sojuszem Północnoatlantyckim, zacieśnianie stosunków z byłymi krajami bloku wschodniego (m.in. z Ukrainą Wiktora Juszczenki, Polską Lecha Kaczyńskiego czy Litwą Valdasa Adamkusa), strategiczne partnerstwo Gruzji ze Stanami Zjednoczonymi, próba uniezależnienia energetycznego Gruzji od Rosji poprzez dywersyfikację dostaw gazu i ropy (m.in. oddanie do użytku w 2005 roku ropociągu Baku-Tbilisi-Ceyhan)4, strukturalne i gospodarcze reformy wewnętrzne umacniające państwowość gruzińską oraz dążenie przez Tbilisi do uregulowania statusu swoich republik separatystycznych czyli Abchazji i Osetii Południowej.
Te strategiczne cele i ich realizacja napotykały często na przeszkody, które przejawiały się w zatargach między obiema stolicami: odcięcie dostaw rosyjskiego gazu do Gruzji (styczeń 2006 rok), rosyjskie embargo na gruzińskie wina, produkty pochodzenia roślinnego oraz wodę mineralną Borżomi ( główne produkty eksportowe, marzec 2006 rok)5, aresztowanie rosyjskich oficerów oskarżonych przez władze gruzińskie o szpiegostwo na rzecz GRU (wrzesień 2006)6, kampania antygruzińska w Rosji oraz odwołanie ambasadora rosyjskiego z Tbilisi (jesień 2006), loty rosyjskich samolotów szpiegowskich nad terytorium gruzińskim (sierpień 2007), kryzys wewnętrzny w Gruzji wykorzystywany politycznie przez Moskwę w celu podważenia wiarygodności prezydenta Saakaszwilego (listopad 2007 roku) oraz wzajemne działania zaczepne i prowokacje wokół Abchazji i Osetii Południowej od wiosny 2008 roku.
Wszystkie te elementy wyżej przeze mnie wymienione w konsekwencji złożyły się na tak silne zaognienie kontaktów na linii Moskwa-Tbilisi, że doprowadziły do wojny. Jednak, jak wskazuje wiele faktów obydwie strony, a szczególnie strona rosyjska, od dłuższego czasu dosyć starannie przygotowywały się do wzajemnej konfrontacji.
Do grudnia 2007 roku Federacja Rosyjska utworzyła dwie nowe jednostki na Kaukazie Północnym, dwie brygady piechoty górskiej mające swoje siedziby w Botlichu (Dagestan) i w Zielenczuckiej (Karaczajo-Czerkiesja). Zadbano także o rozwój odpowiedniej infrastruktury, budując drogę z Botlichu do granicy z Gruzją oraz modernizując linię kolejową od granicy rosyjskiej do abchaskiego miasta Oczamczire, która najpewniej została użyta do nielegalnego przerzucania sprzętu wojskowego. Strona rosyjska w maju 2008 roku zdecydowała się na powiększenie kontyngentów swoich wojsk tzw. sił pokojowych w Abchazji i Osetii Południowej7. Kolejnym wydarzeniem mogącym świadczyć o zbliżającym się kryzysie, była organizacja przez Rosję ćwiczeń wojskowych „Kaukaz 2008” na Kaukazie Północnym od 15 lipca 2008 roku i zbudowanie infrastruktury wojskowej (obozy polowe, punkty zaopatrzenia), która została potem wykorzystana do ataku na Gruzję. Co ważne już 5 sierpnia (czyli na 3 dni przed wybuchem wojny) dokonano ewakuacji 800 cywili z Osetii Południowej do Osetii Północnej (wchodzącej w skład Federacji Rosyjskiej) oraz media rosyjskie zaczęły ostrą, antygruzińską kampanię.
Jednak i po stronie gruzińskiej wydaje się, że czynione były pewne przygotowania do siłowego uregulowania kwestii osetyjskiej i abchaskiej. Warto przypomnieć, że pierwsza próba zbrojnego podporządkowania zbuntowanych republik separatystycznych miała miejsce tuż po objęciu władzy przez Saakaszwilego na wiosnę i latem 2004 roku. Działania takie podjęła administracja „reformatorów”, idąc niejako za ciosem po udanym obaleniu Asłana Abaszydze – przywódcy separatystycznej Adżarii8. Akcje te nie przyniosły spodziewanych rezultatów i Tbilisi musiało uznać swoją porażkę. Rządzący Gruzją zmienili koncepcję na bardziej pokojową i zaproponowali Abchazom i Osetyjczykom szeroką autonomię w ramach państwa gruzińskiego ( propozycja złożona wiosną 2008 roku, podobną ofertę przygotował i przedstawił Abchazom minister spraw zagranicznych Niemiec Frank-Walter Steinmaier), jednak były one odrzucane, separatyści opowiadali się za swoją pełną niepodległością9.
Oprócz tych koncepcji, wszystko na to wskazuje, działania władz gruzińskich podążały dwutorowo, jednocześnie opracowywano plan ewentualnych działań wojennych na wypadek siłowego podporządkowania Suchumi i Cchinwali. Takie zarzuty pod adresem prezydenta Micheila Saakaszwilego sformułowali jego byli, bliscy współpracownicy: Irakli Alasania (były ambasador Gruzji przy ONZ) i Irakli Okruaszwili (były minister obrony Gruzji). Nieoficjalny plan ataku na Osetię Południową zakładał zajęcie Cchinwali, następnie uderzenie na drugie pod względem wielkości miasto – Dżawę, aż do podejścia wojsk gruzińskich do tunelu Rockiego (długość 3,6 km), będącego jedynym możliwym korytarzem łączącym Gruzję (dokładnie rejon Osetii Południowej) z Federacją Rosyjską (rejon Osetii Północnej).
Trudno jednoznacznie rozstrzygnąć, która ze stron była bezpośrednim sprawcą sierpniowego konfliktu, jednak na podstawie powyższych informacji można stwierdzić, że żadna ze stron nie ma do końca czystych rąk.
1Maciej Falkowski, Kalendrium konfliktu rosyjsko-gruzińskiego, „Tydzień na Wschodzie”, nr 26(60), z dn. 20.08.2008, s.2.
2Jonathan Wheatley, Georgia from National Awakening to Rose Revolution, Berlin 2005, s.194.
3Dokument Foreign Policy Strategy 2006-2009 dostępny jest na oficjalnej stronie internetowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych Gruzji, www.mfa.gov.ge.
4Silvia Serrano, Michele Kahn, Géorgie 2005: Des réformes ŕ consolider, „Le courrier des pays de l'Est. La Russie et les autres pays de la CEI en 2005”, styczeń-luty 2008, Paryż, s.121.
5 Maciej Falkowski, Bartosz Cichocki, współpraca Jacek Wróbel, Rosyjskie sankcje ekonomiczne wobec Gruzji i Mołdawii, „Wiadomości OSW”, z dn.20.04.2006, www.osw.waw.pl.
6Maciej Falkowski, Czy rosyjsko-gruzińska "zimna wojna" przerodzi sie w otwarty konflikt?, “Wiadomości OSW”, z dn.27.07.2006, www.osw.waw.pl.
7Marek Menkiszak, Rosyjska inwazja na Gruzję: przebieg, cele i konsekwencje, „Tydzień na Wschodzie”, nr 26(60), z dn. 20.08.2008, s.8.
8Edward Lucas, Nowa zimna wojna, Poznań 2008, s.207.
9Georgia and Russia: Clashing over Abkhazia, Europe Report nr.193, 05.06.2008, International Crisis Group, s.18.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz